Wakkere hersenoperatie bij epilepsie

U bent naar ons ziekenhuis verwezen om te onderzoeken of u geopereerd kunt worden voor uw epilepsie. Uit de resultaten van het vooronderzoek is gebleken dat u in aanmerking komt voor een wakkere operatie. In deze folder informeren we u over dit onderzoek. De neurochirurg en verpleegkundig specialist die u begeleidt, heeft u hierover ingelicht.

Doel van de operatie

Het doel van een wakkere hersenoperatie bij patiënten met epilepsie is het maximaal uitnemen (resectie) van de bron van de epilepsie, met behoud van functies. 

Tijdens het wakkere gedeelte van de operatie stimuleren we de hersenschors met elektrische stroomstootjes zodat we de taal, spraak, gevoel en/of bewegen in kaart kunnen brengen. Dit is afhankelijk van welke van deze functies dichtbij de epileptische bron zitten. Op deze wijze wordt getracht zoveel mogelijk van de bron van de epilepsie te verwijderen zonder schade toe te brengen aan belangrijke hersenfuncties. 

U bent bij een gedeelte van de operatie volledig bij kennis. Als deze fase van de operatie voorbij is, wordt u weer in slaap gebracht.

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Vóór de operatie zullen de neurochirurg, anesthesist, verpleegkundig specialist en de klinisch neuropsycholoog de (deels) wakkere operatie uitgebreid met u bespreken op de polikliniek. 

Indien de deels wakkere operatie nodig is om taal te controleren zal een taaltest worden afgenomen door de klinisch neuropsycholoog om de operatie voor te bereiden. Deze taaltest is aanvullend aan het reeds afgenomen neuropsychologisch onderzoek dat heeft plaatsgevonden aan het begin van het traject.

Voor de operatie doen we ook een preoperatieve screening (POS) op de polikliniek.

Met deze screening onderzoeken we uw lichamelijke conditie. Ook krijgt u informatie over de operatie en wat kort voor, tijdens en na de operatie gebeurt. Dit gebeurd door de anesthesist (de arts die verantwoordelijk is voor de narcose tijdens de operatie).

Uitgebreide informatie over de narcose kunt u lezen in de folder ‘Anesthesie’ die voor de screening wordt toegestuurd door de POS polikliniek.

Instructies vóór de operatie

Wij verzoeken u bij de voorbereiding op de operatie met de volgende punten rekening te houden:

• oefen thuis om rustig te liggen en alleen in overleg te bewegen;
• bespreek eventuele angsten;
• gebruik de thuismedicatie door zoals met u besproken;
• neem bril / gebit mee naar de operatiekamer;
• u krijgt elastische steunkousen aan;
• ga met een lege blaas naar de operatiekamer.

Dag vóór de opname

Een groot deel van de mensen draagt de bacterie Staphylococcen Areus met zich mee. Deze bacterie komt voor op de huid en slijmvliezen, met name in de neus. Voor gezonde mensen is dat geen probleem, maar bij patiënten die een operatie ondergaan kan het leiden tot een infectie, bijvoorbeeld van de wond.

Om infectie te voorkomen worden alle patiënten die een hersenoperatie ondergaan tijdens de opname behandeld met neuszalf en speciale desinfecterende zeep (Chloorhexidine 4mg/ml, veelal Hibisrub®. Wij vragen u zich de dag van opname thuis te wassen met Hibisrub®. U krijgt een recept mee van de verpleegkundig specialist of deze wordt opgestuurd door de polikliniek. U kunt het dan zelf bij de apotheek ophalen.

Dag van opname

U meldt zich bij de balie op de verpleegafdeling C3 oost.

Op de afdeling heeft u een gesprek met een verpleegkundige die:

• Gegevens verwerkt over uw gezondheid en dagelijks leven.
• U voorlichting geeft over onder meer uw verblijf in het ziekenhuis en de operatie.
• U voorlichting en adviezen geeft over het inschakelen van hulp als u weer naar huis gaat.

Het kan zijn dat we tijdens de operatie gebruik gaan maken van het MRI-scan geleide neuronavigatiesysteem. Indien dat het geval is hoort u dit op de polikliniek van de neurochirurg of de verpleegkundig specialist in de dagen voorafgaand aan de operatie.

De kans is groot dat u die dag nog voor een gezichtsveldonderzoek naar de polikliniek oogheelkunde gaat. Soms gebeurt dit al voor de opname indien de afdeling oogheelkunde geen plek meer heeft op de dag van opname.

De verpleegkundige vertelt u over de voorbereiding op de operatie. U krijgt uitleg over:

• Vanaf wanneer u nuchter moet zijn voor de operatie.
• De voorbereidingskamer (holding).
• De operatiekamer.
• De 24-uurs uitslaapkamer (recovery).

Verder krijgt u informatie over bewakingsapparatuur, infusen en zuurstoftoediening, direct na de operatie.

Zo nodig geven we u een laxeermiddel. Hiermee willen we voorkomen dat u na de operatie last krijgt van moeizame ontlasting. ‘s Avonds kan u zich wassen met hibiscrub als dat nog niet gebeurd is en eventuele nagellak verwijderen. Het scheren van uw hoofdhaar (gedeeltelijk) gebeurt op de operatiekamer, als u al in slaap bent gebracht.

Wat neemt u mee?

Neem op de dag van uw opname het volgende mee naar het ziekenhuis:

• medicijnen die u gebruikt;
• een actueel overzicht van de medicijnen die u gebruikt;
• eventuele dieetvoorschriften;
• ondergoed, nachtkleding, kamerjas en pantoffels;
• neem dan makkelijke kleding en schoenen mee;
• toiletartikelen;
• uw leesbril of gehoorapparaat;
• een boek of tijdschriften.

Wij adviseren u voorzichtig te zijn met het meenemen van waardevolle spullen zoals een smartphone, laptop, sieraden en geld. U krijgt de beschikking over een nachtkastje, maar dat is niet afsluitbaar. Het ziekenhuis is niet verantwoordelijk voor het zoekraken van uw eigendommen.

Medicijngebruik

Op de dag van opname gebruikt u uw eigen anti-epileptica zoals u dat gewend bent. U krijgt instructie hoe u uw anti-epileptica te gebruiken op de dag van - en de dagen na de operatie. Zodra u uw eigen medicijnen weer kunt innemen, neemt u deze weer in zoals u gewend bent. Als u naast de anti-epileptica nog andere medicijnen gebruikt, dan bespreekt de anesthesioloog welke u op de operatiedag kan innemen en welke niet. De anesthesioloog schrijft medicijnen voor tegen de pijn na de operatie. Meestal is dit paracetamol. Als dit niet genoeg helpt, past de zaalarts deze medicijnen aan. Om trombose te voorkomen, krijgt u eenmaal per dag een anti-tromboseprik in uw buik of been. Zodra u weer zes uur per dag of langer uit bed bent, stoppen we met dit medicijn.

Operatiedag

Op de operatiedag maken we u ’s morgens op tijd wakker. U krijgt een operatiejasje aan en mogelijk neemt u medicijnen (waar u slaperig van wordt. Sieraden, tandprothese en bril, blijven op uw kamer tenzij anders is afgesproken met de neuropsycholoog. Waardevolle spullen kunnen we tijdelijk achter slot bewaren. Overleg hierover met de verpleegkundige.

Na de operatie blijft u een nacht op de uitslaapkamer). We vragen u de nodige toiletspullen (zeep, tandenborstel, tandpasta, scheerapparaat, bril) in een toilettas te doen. Deze toiletspullen en uw medicijnen wordt door de verpleegkundige naar de uitslaapkamer gebracht.

U wordt in uw bed naar de operatiekamers gebracht door de verpleegkundige en een medewerker van de vervoersdienst. Als eerste wordt u aangemeld bij de wachtruimte voor de operatiekamer. U krijgt enkele plakkers op uw borst om uw hartslag te controleren en een klemmetje om uw vinger om het zuurstofgehalte te controleren. Ook wordt de bloeddruk en temperatuur gemeten. 

Indien u het prettig vind kan u partner of familielid deels met u mee gaan en bij u blijven. Dit kunt u bespreekbaar maken in u gesprek met de neurochirurg, verpleegkundig specialist of anesthesist. Zij zullen dan ook voorbereid worden en krijgen speciale kleding aan om mee te kunnen gaan naar de operatiekamer.

Zodra het team klaar is voor u op de operatiekamer wordt u naar de operatiekamer gebracht.

U mag in de operatiekamer zelf over klimmen van uw bed naar de operatietafel. U krijgt warme doeken om u heen en er wordt gecontroleerd wie u bent en nogmaals kort met u besproken wat we gaan doen.

Dan wordt u in slaap gebracht.

Wie ziet u tijdens de operatie op de operatiekamer?

U wordt tijdens uw (deels) wakkere hersenoperatie door de volgende teams begeleid:

• neurochirurgische operatieteam
• neurofysiologische team, voor de metingen van de epilepsie tijdens de operatie
• medisch neuropsychologisch team, voor het testen van de taal, spraak, bewegen en/of gevoel)
• anesthesie team, de belangrijkste taak van dit team is om voor uw veiligheid en comfort te zorgen

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

De operatie bestaat uit de volgende vier fasen:

1. Voorbereidingsfase, hier bent u nog wakker.
2. Openen van de schedel, dit gebeurt als u slaapt.
3. Testen en epilepsiebron verwijderen, tijdens deze fase wordt u wakker gemaakt.
4. Sluiten van de schedel, dit gebeurt als u slaapt.

Fase 1: voorbereiding

In de voorbereidingsfase wordt u aangesloten op de bewaking en wordt een infuus ingebracht. Via dit infuus krijgt u de narcose toegediend. Terwijl u in slaap bent gebracht wordt u verder voorbereid op de operatie zoals het inbrengen van een blaaskatheter, noodzakelijke infusen, stickers en de verdoving van uw schedel). 

De neurochirurg legt dan uw hoofd vast in een zogenaamde Mayfield-klem, zodat uw hoofd tijdens de gehele operatie niet onverwacht beweegt. Daarna wordt er een soort tent gebouwd om u hoofd heen om schoon te kunnen werken. Hierna begint de operatie. Dit alles gebeurd als u slaapt.

Fase 2: openen van de schedel

Dan start de daadwerkelijke operatie met het openen van de schedel en zal er hersenweefsel verwijderd worden dat veilig verwijderd kan worden, u bent dan nog steeds diep in slaap.

Fase 3: testen en epilepsiebron verwijderen

Als we op het punt komen dat we u nodig hebben voor het testen van de functies wordt u wakker gemaakt. 

Als u wakker wordt, ligt uw hoofd helemaal vast in een klem, zodat uw hoofd niet kan bewegen terwijl de neurochirurg aan het opereren is. Probeer de neiging te onderdrukken om ja te knikken of nee te schudden als er vragen worden gesteld. U ligt in een soort halve tent, maar u kunt ons goed zien en horen. Wij zorgen ervoor dat uw mond vochtig zodat u makkelijk kunt praten en goed verstaanbaar bent. 

Door de plaatselijke verdoving en een roesje zult uw aanraking blijven voelen maar u zult zo min mogelijk pijn ervaren. Mocht u wel pijn ervaren, is het belangrijk dat u dit aangeeft. We verwachten dat u zich later deze fase van de operatie minder goed kunt herinneren door de narcosemiddelen, ook al blijft u wakker.

Tijdens het testen zal de neurochirurg wat hersenweefsel verwijderen terwijl u wakker bent. De stroomstootjes tijdens het testen en het wegnemen van hersenweefsel zult u niet voelen. Dit komt doordat de hersenen geen pijnreceptoren (zenuwuiteinden die pijn ervaren) bevatten. Soms kan het hersenvlies of de spieren van de schedel gevoelig zijn. Als u dit aangeeft, kan de neurochirurg extra plaatselijk verdoven. Over de elektrostimulatie en de testen wordt u door de andere medische teams geïnformeerd.

Fase 4: sluiten van de schedel

Als de neurochirurg voldoende informatie heeft gaat u weer slapen, de neurochirurg maakt eerst de operatie af volgens het plan dat hij met de klinisch neuropsycholoog en de neurofysioloog gemaakt heeft en dan sluit hij de schedel. De huid wordt gesloten en verbonden met een verband en tulband. Dit alles gebeurd als u weer slaapt.

Als alles klaar is wordt u wakker gemaakt op de operatiekamer.

Na de operatie gaat u voor een nacht naar de uitslaapkamer, waar wij u goed kunnen bewaken.

Direct na de operatie

Na de operatie blijft u tot de volgende ochtend op de uitslaapkamer. Hier werken gespecialiseerde verpleegkundigen die regelmatig controles doen van uw:

• Bewustzijn
• Functie in armen en benen
• Spraak
• Bloeddruk
• Polsslag
• Temperatuur
• Pupilreactie
• Pijn

Na de operatie heeft u een infuus, een urinekatheter en soms een zuurstofslangetje in de neus.

Na afloop van de operatie vertelt de neurochirurg aan uw partner of andere contactpersoon hoe de operatie is verlopen. Zodra u goed wakker bent vertelt hij dit ook aan u. De ochtend na de operatie brengen we u terug naar de verpleegafdeling. Als het nodig is, blijft u een dag op de medium care unit. Dit is een bewakingsafdeling van de afdeling Neurochirurgie. 

Als het goed met u gaat, dan mag u weer uit bed. In de volgende dagen worden ook het infuus en de urinekatheter verwijderd. De daarop volgende dagen staan in het teken van herstel. Dit houdt in dat u weer steeds meer zelf gaat doen.

U blijft dan nog ca 3 tot 5 dagen opgenomen en mag dan, als u herstel voorspoedig verloopt, weer terug naar huis.

Bijwerkingen en complicaties

Tijdens de operatie kunnen taal- spraak, gevoel en bewegen tijdelijk zijn verstoord ten gevolge van de stroomstootjes die worden gegeven op de hersenen. Na het verwijderen van de epilepsiebron kan er een tijdelijke en lichte achteruitgang van functies optreden. Deze functies zullen zich na de operatie veelal snel herstellen. De klinische praktijk en wetenschappelijk onderzoek hebben uitgewezen dat patiënten na een wakkere operatie vaak last hebben van tijdelijke cognitieve functiestoornissen. U kunt bijvoorbeeld denken aan tijdelijk ervaren van woordvindproblemen of moeite met zinnen vormen.

In de eerste weken/ maanden na de operatie is er vaak sprake van "spontaan" herstel. De klinisch neuropsycholoog zal u gedurende de opname opzoeken en onderzoeken. De verpleegkundig specialist zal in het na traject de voortgang in de gaten houden en kan er eventueel zorgen voor een doorverwijzing naar een logopedist of de klinisch neuropsycholoog.

Na de behandeling uitklapper, klik om te openen

De herstelperiode

Vlak na de operatie kunt u een tijdelijk verlies hebben van functies. Bijvoorbeeld minder kracht aan één kant van uw lichaam, of u kunt minder goed praten. Dit komt door plaatselijke zwelling van het hersenweefsel.

Hoe bent u eraan toe na de operatie?

Inactiviteit

Na een slaapkwaboperatie bent u de eerste dagen vaak niet erg actief. Na ongeveer drie dagen kunt u merken dat u zich beter gaat voelen en dat geleidelijk weer actiever wordt.

Pijn

Bij slaapkwaboperaties heeft u na de operatie vaak last van hoofdpijn. Dit komt doordat het harde hersenvlies in het operatiegebied erg gevoelig is. Ook kunt u last hebben van het kaakgewrichtje aan de geopereerde zijde en kunt u uw mond niet ver open doen. Goede pijnstillers en uitleg/geruststelling helpen. 

De pijn gaat altijd weg, maar dat kan dagen tot hooguit weken duren. 

Taalstoornis

Bij slaapkwaboperaties aan de taaldominante kant kunnen er na de operatie in meer of mindere mate spraak- en begripsproblemen zijn. Deze zijn grotendeels van voorbijgaande aard, en trekken vaak in de eerste dagen na de operatie snel bij. Na een half jaar zijn bij de meeste patiënten de klachten voorbij. Bij neuropsychologisch onderzoek kan er wel enige vermindering van het zogenaamde ‘verbale geheugen’ worden vastgesteld, hetgeen kan betekenen dat u informatie die u verteld wordt minder goed kunt onthouden.

Emotionele ontregeling

Indien er bij een slaapkwaboperatie een zogenaamde hippocampectomie (chirurgisch verwijderen van de hippocampus en een deel van de amygdala) is gedaan, is er na de operatie een kans op voorbijgaande emotionele ontregeling. U kan bijvoorbeeld depressief of juist prikkelbaar tot snel geïrriteerd zijn. Hoewel deze klachten tijdelijk van aard zijn (bij de meeste patiënten zijn deze verschijnselen na een half jaar verdwenen), is goede voorlichting en begeleiding noodzakelijk om dit in goede banen te leiden. Soms kan deze begeleiding na ontslag poliklinisch vorm krijgen, in andere gevallen kan een kortdurende opname in het epilepsiecentrum nodig zijn. 

Gezichtsvelduitval

Een gebruikelijk neveneffect van een slaapkwaboperatie is uitval van een klein deel van uw gezichtsveld. U heeft van deze beperkte gezichtsveld uitval doorgaans geen hinder. U kunt in een kwart van de bovenvelden aan de tegenovergestelde kant van de operatie mogelijk merken dat u minder ziet. Dit komt door het specifieke verloop van de gezichtsbaan in de slaapwab. Na de operatie zal uitval van het gezichtsveld poliklinisch door de oogarts gecontroleerd worden.

Algemene verschijnselen

Plaatselijke zwelling

Er ontstaan in meer of mindere mate zwelling rond het operatiegebied. Dit kan leiden tot dicht gaan zitten van het ooglid of een ‘blauw oog’ aan de geopereerde kant, meestal op de tweede of derde dag na de operatie. Dit is niet verontrustend en verdwijnt in de meeste gevallen weer snel.

Dove huid

Rondom het litteken is er vaak een gevoelloze huid. Dit kan geheel of gedeeltelijk herstellen in weken tot maanden na de operatie. Het fronsen aan de geopereerde kant lukt na een slaapkwaboperatie vaak niet door tijdelijke uitval van een zenuwtakje. Dit herstelt vaak, maar niet altijd, in verloop van weken tot maanden. Doorgaans heeft men hier vrijwel geen last van.

Epilepsie

Na epilepsiechirurgie is de kans ongeveer 50 tot 80% dat u geen aanvallen meer zult hebben. De kans op epileptische aanvallen (direct) na de operatie is heel klein. Door een goed en eventueel aangepast anti-epileptica schema rondom de operatie wordt getracht elk epileptisch fenomeen in deze fase te onderdrukken. Aanvallen na de ingreep verdienen grote aandacht en aanvullende medicamenteuze behandeling. Uw neuroloog/epileptoloog wordt volledig op hoogte gehouden tijdens het gehele traject en houdt u na ontslag uit het UMCU of uit het epilepsiecentrum onder controle. 

Ontslag

Als u goed herstelt, dan mag u ca 3 tot 5 dagen na de operatie naar huis of naar één van de epilepsiecentra als dit met u is afgesproken. De verpleegkundig specialist of verpleegkundige regelt dit met u. Uw huisarts en behandelend neuroloog krijgen een brief over uw behandeling en uw gezondheidstoestand op het moment van ontslag uit het ziekenhuis. In de eerste week na ontslag belt de verpleegkundig specialist u op. U kunt dan ook een afspraak maken op de polikliniek. Na zes tot acht weken komt u voor de eerste controle naar de polikliniek bij de neurochirurg.

We adviseren om in ieder geval de eerste 4 maanden tot 1 jaar na de operatie uw anti-epileptica te blijven innemen. Uw behandeld neuroloog neemt een besluit over afbouwen of blijven gebruiken van de medicijnen. Het is onverstandig om zonder overleg te stoppen met uw anti-epileptica.

Informatie en contact

Heeft u na het lezen van deze folder vragen? Neem dan contact op met de verpleegkundig specialist epilepsiechirurgie.

• E-mail: vs-epilepsie@umcutrecht.nl
• J. Ophorst van Eck: telefoonnummer 088 757 35 69

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen

Geopend maandag t/m vrijdag van 8.00 - 17.00 uur.